Η ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Μία από τις μεγάλες εορτές στο βυζαντινό λειτουργικό ημερολόγιο είναι η Μεταμόρφωση του Κυρίου, η προτελευταία του λειτουργικού έτους, πριν από την Κοίμηση της Θεοτόκου.

Τα ευχολογικά κείμενα της γιορτής αποτελούν ένα συμβολικό και θεολογικό ανάγνωσμα της ευαγγελικής διήγησης της Μεταμορφώσεως του Κυρίου επάνω στο όρος Θαβώρ. Η προεόρτια ημέρα της 5ης Αυγούστου προετοιμάζει ήδη τη μεγάλη γιορτή με λειτουργικά κείμενα τα οποία κατά κάποιο τρόπο μας εισάγουν στα κλειδιά για την ανάγνωση της Μεταμορφώσεως του Κυρίου: στον στενό σύνδεσμο μεταξύ του όρους Θαβώρ και του όρους του Γολγοθά: επομένως τη Μεταμόρφωση ως προαγγελία της λυτρώσεως, της νέας δημιουργίας, της ανθρώπινης φύσεως την οποία ο Χριστός την ανέλαβε και λύτρωσε: «Θέλοντας ώ Χριστέ, να αλλάξεις τη φύση, την προερχόμενη από τον Αδάμ , ανεβαίνεις τώρα στο όρος του Θαβώρ, για να φανερώσεις τη θεότητά σου». Πολλά τροπάρια της ιερής ακολουθίας της γιορτής, αρχίζοντας με τη φράση: «Πριν από τον σταυρό σου…» βάζουν σε στενή σύνδεση το όρος  Θαβώρ, ως τόπο της Μεταμορφώσεως του Κυρίου, και το  όρος Γολγοθά, ως τόπο της νίκης του κατά του θανάτου. Μεταμόρφωση και Πάθος επιτελούνται επάνω στο όρος: στο Θαβώρ είναι παρόντες ο Μωυσής και ο Ηλίας, με τους τρεις μαθητές που εκτυφλώνονται από το θεϊκό φώς, στον Γολγοθά είναι παρόντες η  Μητέρα του Θεού και ο Απόστολος Ιωάννης, μαζί με τις γυναίκες και τους στρατιώτες οι οποίοι συγκλονίζονται από τον ανθρώπινο πόνο του Κυρίου: «Πριν ανεβείς στον σταυρό σου, Κύριε ένα όρος απεικόνισε τον ουρανό, και μια νεφέλη τον εκάλυψε σαν σκηνή. Ενώ εσύ μεταμορφωνόσουν και λάβαινες τη μαρτυρία του Πατέρα, ήταν μαζί σου ο Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης, έτσι ώστε αφού έπρεπε να είναι μαζί σου κατά την ώρα της προδοσίας,  έχοντας απολαύσει τα θαυμάσιά σου, να μην δειλιάσουν μπροστά στα παθήματά σου….» Το σκάνδαλο και ο φόβος των μαθητών μπροστά στην προδοσία και στα παθήματα του Χριστού, κατά κάποιο τρόπο προαντιμετωπίζονται από τη δόξα της Μεταμορφώσεως του. Επιπλέον το μυστήριο που επιτελείται κατά τη γιορτή αυτή, για τους μαθητές και για όλη την Εκκλησία προεικονίζει τη δόξα της Αναστάσεως: «Πριν από τον σταυρό σου, Κύριε, παίρνοντας μαζί σου τους μαθητές σου πάνω σε ένα όρος υψηλό, μεταμορφώθηκες μπροστά τους, φωτίζοντας τους με αστραπές της δυνάμεώς σου θέλοντας να δείξεις σ’ αυτούς τόσο από αγάπη προς τους ανθρώπους, όσο και για της κυριαρχίας σου, την απόδειξη λάμψη της αναστάσεως…»

Η παρουσία των τριών μαθητών είναι προάγγελμα γι’ αυτούς και για όλους εμάς της δόξας για την οποία ο Κύριος θα μας αξιώσει. Από τη δική τους πλευρά, ο Μωυσής και ο Ηλίας μαρτυρούν την εκπλήρωση των υποσχέσεων της Παλαιά Διαθήκης. Τελικά η φωνή του Πατέρα, σε ένα από τα ιερά τροπάρια σχεδόν συμπληρώνοντας το ευαγγελικό κείμενο, αναγγέλλει τον σταυρό του Χριστού και τη νίκη του κατά του θανάτου: «Μεταμορφωθείς επάνω σε ένα όρος υψηλό, ω Σωτήρ, ενώ ήταν μαζί σου οι κορυφαίοι των μαθητών, έλαμψες ένδοξα, υποδείχνοντας ότι όσοι λάμπουν από το ύψος των αρετών, θα αξιωθούν και της θεϊκής σου δόξας. Και ο Μωυσής και ο Ηλίας, συζητώντας με τον Χριστό έδειχναν ότι Αυτός είναι Κύριος των ζώντων και των νεκρών, είναι ο Θεός ο οποίος άλλοτε είχε μιλήσει διαμέσου του Νόμου και των προφητών: σ’ αυτόν επίσης η φωνή του Πατέρα, από τη φωτεινή νεφέλη έδινε μαρτυρία λέγοντας: «Ακούετέ Τον: με το σταυρό του αυτός νικά τον Άδη και στους νεκρούς χαρίζει τη ζωή την αιώνια».

Η παραλληλία μεταξύ του Θαβώρ και του Γολγοθά σε διάφορα τροπάρια, γίνεται παραλληλία και μεταξύ του όρους Σινά και του όρους Θαβώρ σε άλλα λειτουργικά κείμενα. Στο όρος Σινά ο Κύριος μιλά στον Μωυσή με τον αιώνιο εκείνο λόγο: «Εγώ ειμί ο ων». Αντίθετα, στο όρος Θαβώρ ο Κύριος αναγγέλλει στους μαθητές τη θέωση, την αναδημιουργία της ανθρώπινης φύσης, την οποία ο ίδιος προσέλαβε για να την οδηγήσει στην πρωταρχική της ωραιότητα: «Εκείνος ο οποίος άλλοτε, διαμέσου των συμβόλων, είχε μιλήσει στον Μωυσή, επάνω στο όρος Σινά, λέγοντας  «Εγώ ειμί ο ων» μεταμορφωμένος σήμερα στο όρος Θαβώρ, μπροστά στους μαθητές του, έδειξε πως στο πρόσωπό του η ανθρώπινη φύση επανέκτησε την πρωταρχική ωραιότητα της εικόνας του. Παίρνοντας ως μάρτυρες μιας τόσο μεγάλης χάρης τον Μωυσή και τον Ηλία, τους έκανε συμμέτοχους στη χαρά του, ενώ αυτοί προανήγγελλαν την έξοδό του, διαμέσου του σταυρού και της σωτήριας αναστάσεώς του».

Και συνεχίζοντας το θέμα του προηγούμενου τροπαρίου, βρίσκουμε το όρος Θαβώρ να συνδέεται και με τον ψαλμό 88,13, ένα κείμενο το οποίο θα χρησιμοποιηθεί πολλές φορές στην ιερή ακολουθία της γιορτής. Η Μεταμόρφωση καθιστά και πάλι φωτεινή, ωραία την ανθρώπινη φύση η οποία είχε αμαυρωθεί στο πρόσωπο τους Αδάμ.

Το τροπάριο βάζει σχεδόν σε αντίστροφο παραλληλισμό τη Μεταμόρφωση του Χριστού με την πτώση των πρωτόπλαστων: «Προβλέποντας μέσα στο Πνεύμα τον ερχομό σου μεταξύ των ανθρώπων, με ανθρώπινη φύση, ώ Υιέ Μονογενή, ήδη προ πολλών αιώνων, ο θεοπάτορας Δαβίδ καλούσε όλη τη δημιουργία σε γιορτή, προφητικά εκφωνώντας: Θαβώρ και Ερμών στο όνομά σας θα αγαλλιάσουν. Πραγματικά, αφού ανέβηκες, ώ Σωτήρα μας, επάνω σ’ αυτό το όρος, μαζί με τους μαθητές σου, μεταμορφωμένος μπροστά τους, έκανες να λάμπει και πάλι η ανθρώπινη φύση, η οποία είχε μαυρίσει κάποτε, στο πρόσωπο του Αδάμ, κάνοντάς την να περάσει στη δόξα και στη λάμψη της θεότητάς σου».

Πολλά από τα λειτουργικά κείμενα της γιορτής πρέπει να διαβάζονται αλληγορικά, σε παραλληλία με διάφορα κείμενα της Αγίας Γραφής: «Ελάτε να ανεβούμε στο όρος του Κυρίου (Ησ. 2,3) και στον οίκο του Θεού μας (Μι. 4,2) και ας θαυμάσουμε τη δόξα της μεταμορφώσεως Του δόξα ως Μονογενούς του Πατρός (Ιω. 1,14) με φως ας υποδεχθούμε το φως (Ψαλ.35, 10) και πνευματικά ανεβασμένος ψηλά, να ψέλνουμε αιώνια την Τριάδα την ομοούσια». Η Μεταμόρφωση του Κυρίου στο Θαβώρ είναι επιφάνεια της θεϊκής του δόξας, επιφάνεια της δόξας της λυτρωμένης και σωσμένης από τον Κύριο ανθρωπότητας.

+ Σεβ. ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ

Αποστολικός Έξαρχος

©2017 Ελληνική Καθολική Εξαρχία elcathex.gr

Web Design by mare - Hosted by ATgroup