Μια Πεντηκοστή που ανανεώνει τη χριστιανική μας ταυτότητα
Πολυαγαπημένα μου αδέλφια,
Σας γράφω την παρούσα μου επιστολή κατά την εορτή της Πεντηκοστής, εορτή κατά τη διάρκεια της οποίας πανηγυρίζει ο Kαθεδρικός Nαός μας, αφιερωμένος στην Αγία Τριάδα. Και σας γράφω τη στιγμή κατά την οποία, χάρη στον Κύριό μας, αρχίζουμε να ξανασηκωνόμαστε από μία περίοδο δοκιμασίας, πόνου, μία περίοδο σιωπής, προσευχής και νηστείας, η οποία παρατάθηκε πέρα από τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, κατά τις εβδομάδες του Πάσχα.
Εφέτος ο εορτασμός της Τεσσαρακοστής και του Πάσχα, έλαβε μία όψη, μία διάσταση που ασφαλώς δεν θα μπορούσαμε να είχαμε φανταστεί ποτέ Οι δρόμοι σχεδόν έρημοι, τα καταστήματα κλειστά, σειρές αναμονής για τις προμήθειές μας. Οι εκκλησίες με τις πόρτες κλειστές, απαγορευμένες οι ιεροτελεστίες με τη συμμετοχή των πιστών. Δεν επρόκειτο για μία κατάσταση διωγμού, ούτε για κατάσταση στερήσεων, αλλά για μία πανδημία, για μία αληθινή συμφορά σε παγκόσμιο επίπεδο, κατά την οποία όλοι βρεθήκαμε σε καραντίνα. Οι επίσημοι λόγοι γι’ αυτό το κλείσιμο κρίθηκαν αναγκαίοι και έγιναν δεκτοί από όλες τις χριστιανικές Εκκλησίες της Ελλάδος, επομένως και από την Αποστολική Εξαρχία μας. Με υπακοή και πόνο οδηγηθήκαμε σε στέρηση, σε αποχή, σε νηστεία από τα πιο αγαπητά και τα πιο ζωτικά πράγματα για τον καθένα μας: την ιερουργία των Ιερών Μυστηρίων από όλους μαζί στον Καθεδρικό μας Ναό της Αγίας Τριάδος και στις άλλες εκκλησίες και στα παρεκκλήσια της Εξαρχίας. Και οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι, παρά τον πόνο, οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν, απάλλαξαν την Ελλάδα από τον υψηλό φόρο αίματος εξαιτίας του ιού, αναλογικά με εκείνον που πλήρωσαν άλλες χώρες της Μεσογείου όπως η Ιταλία η Ισπανία.
Ωστόσο, επαναλαμβάνω ότι αυτή η Σαρακοστή και αυτό το Πάσχα, μέσα στον πόνο, μπορούμε να πούμε ότι μας βοήθησαν να αισθανθούμε καλύτερα την καθολική μας ταυτότητα, να ξαναανακαλύψουμε την αδελφοσύνη μεταξύ μας, με τους άλλους και με τον κόσμο όλο. Επομένως ήταν ένα Πάσχα, μία Ανάσταση του Χριστού και μία ανάσταση δική μας, που μας επέτρεψε να ατενίζουμε και να προσευχόμαστε όχι μονάχα για μας τους Καθολικούς, αλλά και για τους αδελφούς μας Ορθοδόξους, άνδρες και γυναίκες και τους αδελφούς μας στην Ιταλία και Ισπανία, στην Ευρώπη, στο Μεξικό, στη Βενεζουέλα, στην Ινδία, στις ΗΠΑ, στον κόσμο όλο. Τέτοιο έπρεπε να είναι το Πάσχα μας: καθολικό, παγκόσμιο, ψαλμός και άγγελμα του Αναστάντος Χριστού χωρίς καμιά διάκριση μεταξύ μας, μεταξύ διαφόρων γλωσσών, εθνικοτήτων, πολιτισμών. Ήταν μία Σαρακοστή και ένα Πάσχα κατά τα οποία δεν τελέσαμε την θεία λατρεία όλοι μαζί, αλλά, όπως ανέφερα σε μία από τις προηγούμενες επιστολές μου, τελέσαμε την πλήρη εκκλησιαστική κοινωνία και την αγάπη.
Αυτή η εμπειρία μας, το γεγονός ότι αισθανθήκαμε πιο καθολικοί, πιο παγκόσμιοι, μέσα στον πόνο και μέσα στην ελπίδα ήταν και είναι ένα δώρο του Κυρίου. Και η Πεντηκοστή, την οποία ετοιμαζόμαστε να εορτάσουμε, ολοκληρώνει και σφραγίζει την πασχαλινή και χριστιανική αυτή εμπειρία μας. Το δώρο του Αγίου Πνεύματος είναι η σφραγίδα, είναι η δύναμη, η οποία κάθε μέρα μάς στερεώνει στην πορεία μας προς τον Χριστό και το Ευαγγέλιό του. Κάποιος μου μίλησε για το αίσθημα του φόβου και της αμηχανίας μέσα στα οποία ζούμε αυτούς τους μήνες. Πραγματικά αισθανθήκαμε όλοι την αμηχανία, αισθανθήκαμε σαν ξένοι μέσα σ’ ένα κόσμο που δεχόταν επίθεση, αλλά αισθανθήκαμε και αλληλέγγυοι μέσα στο μοναδικό σώμα του Χριστού, στην εκκλησιαστική κοινωνία και στην ελπίδα. Ενέσκηψε πάνω μας ο φόβος, η αδυναμία και η αμηχανία αλλά ταυτόχρονα ο Κύριος μάς στερέωσε στην ελπίδα. Γι’ αυτόν το λόγο θέλησα, μέσα στον περιορισμένο χώρο του παρεκκλησίου του Αγίου Ιωάννου του Ευαγγελιστή της Εξαρχίας, να συνεχίσουμε καθημερινά την ιερουργία των Ιερών Μυστηρίων στην πληρότητά τους, γιατί μέσα σ’ αυτόν τον μικρό χώρο, ο Κύριος και όλοι εσείς, όλη η Εξαρχία ήσασταν και είστε παρόντες.
Ήταν ένα Πάσχα, το οποίο μέσα στον πόνο μάς έκανε πιο καθολικούς, πιο παγκόσμιους. Ας ζητήσουμε από τον Κύριο να μας δίνει πάντοτε αυτό το βαθύ αίσθημα της καθολικότητας ως παγκόσμιας εκκλησιαστικής κοινωνίας μεταξύ χριστιανών, πέρα από την εθνικότητά μας ή την χώρα προέλευσής μας. Πώς να οικοδομήσουμε αυτό το αίσθημα της καθολικότητας; Δεν είναι εύκολο να υπερβούμε τα εθνικά, γλωσσικά και ομολογιακά μας «πιστεύω» και το γεγονός αυτό το βεβαιώνει η εμπειρία. Ίσως η σημερινή κρίση να μας δώσει αυτήν τη θέληση για υπέρβαση, ή να μας οδηγήσει να την ξαναποκτήσουμε. Έγραψα πιο πάνω πόσο αναγκαίο είναι να αισθανόμαστε αδέλφια κατά τη διάρκεια και μετά την κρίση. Ελπίζω ο πόνος αυτών των ημερών να μας βοηθήσει να είμαστε όλοι αλληλέγγυοι και αδέλφια εν Χριστώ τω Κυρίω μας.
Σας προτείνω την ανάγνωση, τη μελέτη και την προσευχή δύο κειμένων της Καινής Διαθήκης τα οποία κατά την περίοδο αυτή συχνά επανέρχονται στη μνήμη μου. Είναι δύο κείμενα του Αγίου Αποστόλου Παύλου από τις επιστολές του:
Γαλ. 3, 27-29: «Γιατί όσοι βαφτιστήκατε στο όνομα του Χριστού, έχετε ντυθεί τον Χριστό. Δεν υπάρχει πια Ιουδαίος και ειδωλολάτρης, δεν υπάρχει δούλος και ελεύθερος, δεν υπάρχει άντρας και γυναίκα όλοι σας είστε ένας, χάρη στον Ιησού Χριστό. Κι αφού ανήκετε στον Χριστό, είστε απόγονοι του Αβραάμ και κληρονόμοι της ζωής, όπως την υποσχέθηκε ο Θεός». Δεν πρόκειται για μία γενική και αόριστη «παγκόσμια αδελφοσύνη» αλλά … όλοι είμαστε «ένα χάρη στον Ιησού Χριστό».
Ο πρώτος στίχος αυτού του παυλικού κειμένου χαρακτηρίζει τον πασχαλινό μας εορτασμό: Γιατί όσοι βαφτιστήκατε στο όνομα του Χριστού, έχετε ντυθεί τον Χριστό, διαμέσου του βαφτίσματος γίνατε ένα με τον Χριστό. Επομένως δεν υπάρχει ούτε Ιουδαίος ούτε Εθνικός, εφόσον γίναμε ένα με τον Χριστό διαμέσου του βαπτίσματος Είμαστε, συνεπώς, ένα μοναδικό Σώμα του Χριστού, μία μοναδική Εκκλησία του Χριστού.
Εφ.2, 19: «Δεν είστε, λοιπόν, πια ξένοι ούτε φιλοξενούμενοι αλλά ανήκετε στο λαό του Θεού, στην οικογένεια του Θεού. Προστεθήκατε κι εσείς στο οικοδόμημα που έχει θεμέλιο τους αποστόλους και τους προφήτες και ακρογωνιαίο λίθο αυτόν τον ίδιο τον Χριστό…»
Τολμώ να θέσω το ερώτημα: στην «ανάστασή μας με τον Χριστό», μετά από τον «ενταφιασμό μας με τον Χριστό», ποια θα έπρεπε να είναι όχι μόνο η στάση μας, αλλά και η αληθινή και αυθεντική μας πορεία ως χριστιανών; Ως Καθολική Εκκλησία; Ως Καθολική Εξαρχία; Πιστεύω ότι τις παραμέτρους και τους οδηγούς για την απάντηση μας τα δίνουν τα δύο κείμενα του Αποστόλου Παύλου τα οποία αναφέραμε πιο πάνω: «Δεν υπάρχει πια Ιουδαίος και ειδωλολάτρης, δεν υπάρχει δούλος και ελεύθερος… Δεν είμαστε λοιπόν ξένοι ούτε φιλοξενούμενοι, αλλά ανήκουμε στον λαό του Θεού, στην οικογένεια του Θεού…» Και που συντελείται η ένωση με τον Χριστό; Μέσα στην Εκκλησία, μέσα στην αληθινή, καθολική και παγκόσμια ταυτότητά της. Επομένως γίνεται, ή πρέπει να γίνεται, μέσα στη χριστιανική μας καρδιά που «ευαγγελίστηκε» από τον ίδιο τον Κύριο, διαμέσου του Λόγου του, διαμέσου των Ιερών Μυστηρίων, διαμέσου του αδελφού μας στον οποίο καθρεπτίζεται ο ίδιος ο Χριστός.
Εμείς όλοι, μέλη του Σώματος του Χριστού, το οποίο για μας είναι η Αποστολική Εξαρχία στην Ελλάδα, όλοι εμείς Επίσκοπος, Ιερείς, Αδελφές Μοναχές, όλοι οι λαϊκοί πιστοί, Έλληνες, Ουκρανοί, Χαλδαίοι, ας αποφεύγουμε να αισθανόμαστε ή να θεωρούμε τους άλλους «ξένους» και «διαφορετικούς». Κανένας δεν είναι πια ξένος και σας αναφέρω τα κείμενα του Αποστόλου Παύλου για τα οποία δεν χρειάζεται σχόλιο ούτε επεξήγηση, επειδή είναι αναφορές στην Καινή Διαθήκη, στην Αγία Γραφή. Αναφορές που κάνουν όλους εμάς τους πιστούς της Εξαρχίας να αισθανόμαστε πιο Καθολικοί, πιο Χριστιανοί, ή αν θέλετε, μας στερεώνουν στην καθολική και χριστιανική μας ταυτότητα.
Ιδιαίτερα κατά την περίοδο αυτή ας αναδείξουμε την Εξαρχία ως ένα χώρο καθολικότητας, ένα χώρο καθολικής εμπειρίας. Και αυτό επειδή αγκαλιάζουμε εθνικές, γλωσσικές και γεωγραφικές ιδιαιτερότητες, αποδεχόμενοι ταυτόχρονα ασμένως το γεγονός ότι η Εξαρχία είναι αυτό: τόσο ποικιλόμορφη και τόσο καθολική. Αυτή είναι η πρόκλησή μας, ιδιαίτερα κατά το έτος τούτο κατά το οποίο ζούμε μία νέα κατάσταση, ίσως αδιανόητη μέχρι τώρα. Επαναλαμβάνω ότι πρόκειται για μία εμπειρία, η οποία μας έκανε πιο Καθολικούς και πιο Χριστιανούς.
Στο σημείο αυτό ευχαριστώ τον Κύριο για την πιστή του αγάπη και την ευσπλαχνία του, τον Κύριο ο οποίος μας επέτρεψε να περάσουμε αυτήν την έρημο και μας στήριξε με τη χάρη του. Ευχαριστώ και όλους εσάς, τους πιστούς της Εξαρχίας Έλληνες, Ουκρανούς, Χαλδαίους για την καρτερικότητα αυτών των εβδομάδων, για την εκκλησιαστική σας κοινωνία μέσα στη σιωπή, που παρά τη φυσική σας αποχή ήσασταν πνευματικά πάντοτε παρόντες. Ένα μεγάλο ευχαριστώ απευθύνω προς τους ιερείς της Εξαρχίας, ηλικιωμένους και νεώτερους, στους πλησιέστερους εδώ στην Αθήνα και στους πιο μακρινούς, στα Γιαννιτσά. Εκφράζω την ευγνωμοσύνη μου προς της Αδελφές της Παμμακαρίστου στην Κηφισιά για την εκκλησιαστική τους κοινωνία και την γενναιοδωρία. Δεν λησμονώ επίσης την σιωπή και την προσευχή των Μοναζουσών Ουκρανών Αδελφών. Οι ευχαριστίες μου απευθύνονται, επίσης, προς το υπαλληλικό προσωπικό της Εξαρχίας για την καθημερινή του αφοσίωση. Και ακόμα ένα μεγάλο ευχαριστώ προς εκείνους που συνεχίζουν να προσφέρουν, μέσα στην Εξαρχία, τη γενναιοδωρία τους διαμέσου της φροντίδας τους προς τους φτωχούς και προς τους ασθενείς.
«Εὐλογητὸς εἶ, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ παν σόφους τοὺς ἁλιεῖς ἀναδείξας, καταπέμψας αὐτοῖς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, καὶ δι’ αὐτῶν τὴν οἰκουμένην σαγηνεύσας, φιλάνθρωπε, δόξα σοι».
Αθήνα, Πεντηκοστή 2020
+ Ο Καρκαβίας Εμμανουήλ
Αποστολικός Έξαρχος των Ελληνορρύθμων Καθολικών Ελλάδος