«Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου…»

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΕΞΑΡΧΙΑ

Πέμπτη Κατηχητική Συνάντηση για Ενήλικους 2017-2018

16 Φεβρουαρίου 2018

Ο Άγιος Βενέδικτος, στον Κανονισμό του για τους μοναχούς, έχει ένα κεφάλαιο, σύντομο αλλά πολύ ωραίο και γεμάτο νόημα, αφιερωμένο στην τήρηση της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Ο Βενέδικτος συνθέτει τη στάση του μοναχού κατά την χρονική αυτή περίοδο του λειτουργικού έτους με της εξής φράση: «και με τη χαρά της πνευματικής επιθυμίας, περίμενε το Άγιο Πάσχα (et cum spiritualis desiderii gandio Sanctum Pascha expected).  Μέσα στη χαρά περίμενε το Άγιο Πάσχα όλες οι κατευθύνσεις, οι συμβουλές, οι υποδείξεις τις οποίες ο Άγιος Βενέδικτος δίνει για τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή στοχεύουν σ’ αυτό: μέσα στη χαρά περίμενε το Άγιο Πάσχα.

Οι Πατέρες της Εκκλησίας, τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση, στα έργα τους αφιέρωσαν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή (ομιλίες, σχόλια, των κειμένων της Αγίας Γραφής, προτροπές). Όλες οι χριστιανικές θείες λατρείες απέδωσαν μία ιδιαίτερη φροντίδα προς τη χρονική αυτή περίοδο. Αλλά αυτό το ενδιαφέρον, αυτή η φροντίδα στοχεύουν πάντοτε, όχι στην ίδια τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, αλλά στο Άγιο Πάσχα, την Αγία και Ζωοποιό Ανάσταση του Κυρίου. Ο Αναστημένος Χριστός, η συνάντηση μαζί Του, είναι ο σκοπός ο στόχος, προς τον οποίο μας οδηγεί η Μεγάλη Τεσσαρακοστή. ‘Όλες οι αλλαγές, όλες οι διαφορές όλες οι καινοτομίες ή και στερήσεις που μας προτείνει η Μεγάλη Τεσσαρακοστή έχουν ως τελικό και μοναδικό στόχο τους το Άγιο Πάσχα. Αυτήν την αναμονή του Πάσχα η Τεσσαρακοστή την υπογραμμίζει σε δύο επίπεδα: πρώτο είναι το επίπεδο του συνόλου της τεσσαρακοστιανής περιόδου, δηλαδή της περιόδου εκείνης η οποία θα συμπληρωθεί κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα και κατά τον πασχαλινό εορτασμό. Με τις ιδιαίτερες Κυριακές της και με τα βιβλικά της αναγνώσματα και τα συγκεκριμένα θεολογικά της διδάγματα: την Κυριακή της Ορθοδοξίας…. της Σταυροπροσκυνήσεως.. στη συνέχεια, το δεύτερο επίπεδο είναι το επίπεδο της εβδομάδας, το οποίο κάνει κάθε εβδομάδα της Τεσσαρακοστής μία προετοιμασία για το εβδομαδιαίο Πάσχα της επόμενης Κυριακής: η Θεία Λατρεία διακόπτεται (αν και παραμένει μία ιεροτελεστία πολύ ωραία και πολύ πολύ πλούσια), αναμένοντας την ιεροτελεστία της Αναστάσεως του Κυρίου, της κοινωνίας με τον Ζώντα και Ζωοποιό Κύριο, κατά την Κυριακή.

Αυτή η αναμονή της συναντήσεως με τον Κύριο είναι αναμονή χαράς: … μέσα στη χαρά περίμενε το Άγιο Πάσχα, λέει ο Βενέδικτος στους μοναχούς του και σε όλους τους χριστιανούς. Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή δεν είναι μία χρονική περίοδος, την οποία ζούμε μέσα στο σκοτάδι, μέσα στη θλίψη, μέσα στην απονέκρωση, αντίθετα είναι μία χρονική περίοδος την οποία ο Κύριος μας δίνει για να τη ζήσουμε μέσα στην ελπίδα. Στην αρχή της Τεσσαρακοστής η θεία λατρεία μας προτείνει την μορφή του Αδάμ, διωγμένου από τον Παράδεισο, του Αδάμ που στενάζει, που κλαίει, που θρηνεί για τον χαμένο Παράδεισο αλλά προσέξτε ότι η ίδια θεία λατρεία μας παρουσιάζει τον Αδάμ (τον κάθε άνθρωπο), όχι κλειστό στον εαυτό του, αλλά γεμάτο ελπίδα να αρχίζει την πορεία, η οποία θα τον οδηγήσει πάλι στον Παράδεισο, του οποίου οι πύλες θα ανοίξουν και πάλι το πρωινό του Πάσχα. Ακόμα και η ίδια η Προσευχή του Αγίου Εφραίμ, την οποία θα επαναλάβουμε τόσες και τόσες φορές μέσα σ’ αυτές τις εβδομάδες «Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου…» , θα βάλει τον Θεό στο επίκεντρο της ζωής μας, τον Κύριο και Δεσπότη μας, ο οποίος είναι πηγή της ελπίδας μας, και προπάντων πηγή της εμπιστοσύνης μας: ο Αδάμ (ο άνθρωπος), δεν παραμένει καθιστός στο κατώφλι του Παραδείσου, αλλά αφήνεται να οδηγηθεί από τον Κύριο.  Όταν εμείς λέμε: «Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου…», αναγνωρίζουμε ότι Εκείνος είναι η πηγή αυτής της ζωής, και ανανεώνουμε την εμπιστοσύνη μας σ’ Αυτόν.

Ας αναρωτηθούμε λοιπόν για μας, εμείς οι χριστιανοί, οι οποίοι αρχίζουμε τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή: τι σημαίνει για μας να δεχθούμε το κάλεσμα του Κυρίου στη μεταστροφή, μέσα στη χαρούμενη αναμονή του Αγίου Πάσχα. Για μας τους χριστιανούς η μεταστροφή στην οποία καθημερινά καλούμαστε από τον Κύριο, είναι ένα δώρο, είναι κάτι το οποίο μας δίνεται απ’ Αυτόν. Κανένας μας (και πιστεύω ότι όλοι μας κάναμε και κάνουμε την εμπειρία), δεν μπορεί να επιστρέψει στον Θεό με τις δικές του δυνάμεις: «Κανένας δεν μπορεί να έρθει σε μένα, αν δεν τον ελκύσει ο Πατέρας μου, ο οποίος με έστειλε…(Ιω.6, 44)». Αλλά ο Θεός δεν μας ελκύει, παρά μόνο στα μέτρα κατά τα οποία ο καθένας μας τον αναζητά και ποθ3εί να Τον συναντήσει. Οι Πατέρες της Εκκλησίας έλεγαν ότι ο Θεός μπορεί τα πάντα εκτός από ένα: να εξαναγκάσει τον άνθρωπο να Τον αγαπά. Το να βλέπουμε τη μεταστροφή μας ως δώρο, σημαίνει να ξαναρχίζουμε καθημερινά, δεχόμενοι ότι το ίδιο αυτό ξεκίνημα είναι ένα μεγάλο δώρο του ίδιου του Θεού.

Εξαιτίας της αμαρτίας, ο άνθρωπος διαπιστώνει την απομάκρυνση του από την αγιοσύνη του Θεού, από το φως του Θεού, ο άνθρωπος αυτός κατοικεί στα σκοτάδια της απελπισίας, αλλά ακριβώς ο αμαρτωλός αυτός άνθρωπος (ο  καθένας από εμάς), οδηγείται και πάλι στον παράδεισο. Η μεταστροφή ως δώρο μας κάνει να βλέπουμε και να ζούμε τη δικιά μας φτώχεια, και τον απέραντο πλούτο του δώρου του Θεού, και αυτό αποτελεί πάντοτε μία πηγή χαράς για τη χριστιανική ζωή μας.

Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι μία χρονική περίοδος χάριτος, η οποία μας δόθηκε δωρεάν από τον Κύριο μέσα στη ζωή της Εκκλησίας, όχι για να σταθούμε άπρακτοι σ’ αυτήν αλλά για να προετοιμαστούμε στον εορτασμό της Αγίας Αναστάσεως του Κυρίου. Ας προσπαθήσουμε να μη σπαταλήσουμε τη χρονική αυτή περίοδο, να μη διασκορπίσουμε τόσα και τόσα δώρα, που ο Θεός μας χορηγεί κατά τις εβδομάδες αυτές. Θα είναι εβδομάδες που θα μας απασχολήσουν ιδιαίτερα, αλλά την απασχόληση αυτή οφείλουμε να την ατενίζουμε μέσα στη χαρά της αναμονής του Κυρίου. Σε προσωπικό επίπεδο η Μεγάλη Τεσσαρακοστή πρέπει να μας εξωθήσει στην ανανέωση της φροντίδας μας για την προσωπική μας προσευχή η επαφή μας με τον Λόγο του Θεού είναι μία πορεία προσευχής.

Ως παράδειγμα αυτών που θέλω να σας πω, σας προτείνω μία νέα απαγγελία της προσευχής του Αγίου Εφραίμ. Δεν υπεισέρχομαι σε ιστορικά θέματα αυτού του κειμένου ούτε στο θέμα του αυθεντικού συντάκτη του. Η βυζαντινή παράδοση αποδίδει το κείμενο στον Άγιο Εφραίμ τον Σύρο, αν και στα αυθεντικά συριακά κείμενα του Αγίου Εφραίμ δεν βρίσκεται αυτή η προσευχή. Η βυζαντινή παράδοση χαίρεται να επαναλαμβάνει αυτή την προσευχή, για να διαφωτίζει όλη μας την πορεία μέσα στην Τεσσαρακοστή: «Κύριε και Δέσποτα ης ζωής μου… Ναι, Κύριε Βασιλεύ». Η προσευχή βάζει τον Θεό στο επίκεντρο της ζωής μας, αναγνωρίζει τον Κύριο μας ως Κύριο μας, ως πηγή της ελπίδας μας, προπάντων ως πηγή της εμπιστοσύνης μας: ο Αδάμ (ο άνθρωπος), δεν μένει καθιστός στο κατώφλι του Παραδείσου, αλλά αφήνεται να οδηγηθεί από τον Κύριο. Όταν λέμε: Κύριε και Δέσποτα ης ζωής μου… αναγνωρίζουμε σ’ Αυτόν την πηγή αυτής της ζωής μας, και ανανεώνουμε σ’ Αυτόν την εμπιστοσύνη μας: Ελάτε σε μένα, όλοι εσείς οι κουρασμένοι και καταπιεσμένοι, και εγώ θα σας ξεκουράσω. Πάρτε τον ζυγό μου επάνω σας, και μάθετε από εμένα ότι είμαι πράος και ταπεινός στην καρδιά…(Ματθ. 11, 28-29) Πολλές από τις εικόνες του Χριστού παρουσιάζουν το Ευαγγέλιο ανοικτό, με το κείμενο αυτό γραμμένο στην ανοιχτή σελίδα.

Στην αρχή αναφέρονται τέσσερα ελαττώματα: αργία, περιέργεια φιλαρχία και αργολογία, ζητώντας να απαλλαγούμε από αυτά, να ξυπνήσουμε όχι τόσο από τον φυσιολογικό μας ύπνο, αλλά από τον ύπνο εκείνο ο οποίος μας κάνει να ξεχνούμε τον Θεό και τον αδελφό μας, από τον ύπνο της ατροφίας της αγάπης μας, από τον ύπνο της γενναιοδωρίας μας. Τα αντίθετα αυτών των ελαττωμάτων, της αργίας και της περιέργειας, θα μπορούσαν να είναι ο θαυμασμός μας έναντι του Θεού και έναντι του αδελφού μας. Οφείλουμε επίσης, να απομακρυνθούμε από τη φιλαρχία και αργολογία, δηλαδή από τις κακίες εκείνες, οι οποίες θεωρούν τον Θεό και τον πλησίον μας ως απλά αντικείμενα, άξια περιφρονήσεως… Να απομακρυνθούμε επίσης από καταστάσεις και λέξεις οι οποίες γεννούν γύρω μας το κενό: την αργολογία, η οποία σημαίνει λόγια χωρίς νόημα, και δηλώνει το κενό μας γύρω μας και γύρω στους συνανθρώπους μας.

Αντίθετα αναζητούμε τέσσερις αρετές: πνεύμα σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, υπομονής και αγάπης, οι οποίες αντανακλούν τους Μακαρισμούς, όπως τους παρουσίασε ο Κύριος στο Ευαγγέλιό του Ματθ.5, 3-11: οι αρετές αυτές αποτελούν μία ενότητα, η οποία παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά της Εικόνας του ίδιου του Χριστού, και αποτελούν τα χαρακτηριστικά της ζωής κάθε χριστιανού.

Η τρίτη αίτηση συνθέτει αυτά που προτείνουν οι δύο άλλες αιτήσεις:

  1. Να είμαστε ξύπνιοι για να βλέπουμε τα δικά μας αμαρτήματα, όχι ως σωστική ενέργεια του Σταυρού του Χριστού.
  2. Η προσοχή προς τον αδελφό μου («και μη κατακρίνει τον αδελφό μου») γράφει ο Άγιος Εφραίμ , είτε εξαιτίας της υπερηφάνειας, της κυριαρχίας, της περιφρονήσεως… είτε εξαιτίας της αργολογίας δηλαδή όλων εκείνων που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν το κενό και την απομάκρυνση από τον πλησίον μου. Πρόκειται για μάταιες λέξεις οι οποίες τραυματίζουν τον αδελφό μου, και μάταιες λέξεις οι οποίες τραυματίζουν τον πλησίον μου διαμέσου τρίτων ανθρώπων.

Σας προτείνω την προσευχή του Αγίου Εφραίμ ως θέμα μελέτης κατά την αρχή αυτής της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Και προτείνοντας την προσευχή αυτή, σας προτείνω να πάρετε στα χέρια σας και να πλησιάσετε ξανά το Ευαγγέλιο, ως πορεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

Τα ελαττώματα τα οποία αναφέρονται στην προσευχή του Αγίου Εφραίμ είναι τα εξής: αργία. Περιέργεια, φιλαρχία και αργολογία. Ζητούμε από τον Θεό να απαλλαγούμε από αυτά (εφόσον το κείμενο είναι μία προσευχή, ζητούμε από τον Κύριο να μας απαλλάξει από αυτά τα ελαττώματα) να μας απαλλάξει από την αργία στην πιο συγκεκριμένη και υλική της μορφή: να δώσουμε ένα χέρι βοηθείας στον συνάνθρωπο μας, στη μελέτης της Αγίας Γραφής, στις υπηρεσίες του σπιτιού, στο πρωινό ξύπνημα. Να μας απαλλάξει από την περιέργεια, η οποία προεκτείνεται από την αδιαφορία για τον άλλο μέχρι την περιφρόνηση του άλλου. Να μας απαλλάξει από την υπερηφάνεια η οποία συνδέεται και προέρχεται από την περιέργεια. Αν δεν υποφέρω για τον άλλο και με τον άλλο, αυτό σημαίνει ότι περιφρονώ τον άλλο. Προσπαθείτε να αποφεύγετε τις λέξεις εκείνες και τις πράξεις αυτές, οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν κακό. Και οι λέξεις που προκαλούν το κακό μερικές φορές, είναι αλήθεια, ενδέχεται να μας ξεφεύγουν αλλά μερικές φορές τις λέμε συνειδητά. Γι’ αυτό ζητούμε να απαλλαγούμε από την αργολογία, η οποία δημιουργεί ένα κενό γύρο από τον άλλο, και γύρω από τον εαυτό μας. Είθε η ομιλία μας να μη δημιουργεί ποτέ το κενό, την απομάκρυνση γύρω από εμάς και γύρω από τους άλλους. Ο λόγος μας να δημιουργεί πάντοτε αδελφική κοινωνία: Νηστεία από τη μάταιη αργολογία.

Οι αρετές που αναφέρονται από τον Άγιο Εφραίμ είναι οι εξής: σωφροσύνη, ταπεινοφροσύνη, υπομονή και αγάπη. Ζητούμε από τον Κύριο (πάντοτε στον Κύριο απευθυνόμαστε), ένα πνεύμα σωφροσύνης, το οποίο να μας αξιώνει να μιλούμε και να ενεργούμε με τον σωστό τρόπο, ο λόγος μας και η ενέργεια μας να δημιουργούν αδελφική κοινωνία, να είναι σοφά με τη σοφία του Ευαγγελίου.

Ζητούμε ένα πνεύμα ταπεινοφροσύνης, το οποίο να μας εξομοιώνει με τον Χριστό, ο οποίος ταπεινώθηκε μέχρι τον θάνατο. Ζητούμε μία ταπεινοφροσύνη η οποία, στην καθημερινή ζωή μας στο κολλέγιο, στο πανεπιστήμιο, στην οικογένεια στην εκκλησιαστική μας επαρχία, σημαίνει μία αληθινή αδελφοσύνη, σημαίνει να παραδεχθώ ότι εγώ δεν έχω πάντα δίκιο ότι ίσως εγώ σφάλω… Ζητούμε ένα πνεύμα υπομονής, σε αντίθεση με την περιέργεια, για την οποία μιλήσαμε πιο πάνω. Ζητούμε ένα πνεύμα αγάπης, το οποίο προπάντων να δημιουργεί αγάπη.

Αξίωσε με Κύριε, να βλέπω τα δικά μου πταίσματα και να μην κατακρίνω τον αδελφό μου… Αξίωσε με να βλέπω ότι στην πορεία μας ως χριστιανοί, ως ιεροσπουδαστές, ως ιερείς, δεν επαρκούν μονάχα οι δυνάμεις μας, αλλά απαιτούνται η ευσπλαχνία και η χάρη του Κυρίου. Ζητάτε από τον Κύριο στην προσευχή σας, να βλέπετε καθαρά, όχι τα σφάλματα των άλλων (στο θέμα αυτό είμαστε δυστυχώς όλοι έμπειροι), αλλά τα δικά μας σφάλματα, τα δικά μας λάθη, τις δικές μας αμαρτίες έναντι του Ευαγγελίου.

«Και μη κατακρίνειν τον αδελφόν μου»:

Οφείλω να δεχθώ ότι ο αδελφός μου είναι διαφορετικός, ότι ίσως ή ασφαλώς δεν συμφωνούμε σε όλα. Και αυτό ενδέχεται να συμβαίνει στην οικογένεια, στην εκκλησιαστική επαρχία, στις σχέσεις με τον Επίσκοπο…

Οφείλω να δεχθώ ότι εγώ και εκείνος (ο αδελφός μου), ενδέχεται να σφάλουμε και ασφαλώς σφάλουμε.

Οφείλω να δεχθώ ότι υπάρχει πάντοτε μία ευαγγελική πορεία συμφιλίωσης και αφέσεως, μέχρι 70 φορές επτά….

— ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ —

Από τις «Ομιλίες» του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Επισκόπου Κωνσταντινουπόλεως

Θέλετε να σας μιλήσω για τους δρόμους της συμφιλιώσεως με τον Θεό; Αυτοί είναι πολλοί και διάφοροι, αλλά όλοι οδηγούν στον ουρανό. Πρώτος είναι η καταδίκη των αμαρτιών μας. Να είσαι ο πρώτος ο οποίος εξομολογείται τις αμαρτίες του, και θα δικαιωθείς (ωρβλ. Σιρ.17, 19-24  Ιω. 1, 9). Γι’ αυτό και ο προφήτης έλεγε: «Εγώ είπα: Θα εξομολογηθώ στον Κύριο τα σφάλματά μου, και Εσύ συγχώρεσες την κακία της αμαρτίας μου (Ψ 31, 5). Επομένως καταδίκασε και συ τα σφάλματά σου. Αυτό είναι αρκετό για τον Κύριο, για την απελευθέρωσή σου. Και έπειτα, αν καταδικάσεις τα σφάλματά σου, θα είσαι πιο προσεκτικός, ώστε να μην ξαναπέσεις σ’ αυτά. Υποκίνησε τη συνείδησή σου, ώστε αυτή να γίνει η εσωτερική κατήγορός σου, και να μη γίνει κατήφορό σου μπροστά στο δικαστήριο του Κυρίου.

Αυτή λοιπόν είναι μία οδός της αφέσεως, και είναι υπέροχη αλλά υπάρχει και μία άλλη, καθόλου κατωτερη: να μη θυμόμαστε τα πταίσματα των εχθρών μας, αλλά να κυριαρχούμε την οργή μας, να συγχωρούμε τους αδελφούς οι οποίοι μας πρόσβαλαν. Και με αυτόν τον τρόπο θα έχουμε την άφεση των αμαρτιών μας κατά του Κυρίου. Και αυτός είναι ένας δεύτερος τρόπος για να εξιλεώσουμε τις αμαρτίες μας. «Πραγματικά, εάν εσείς συγχωρείτε στους ανθρώπους τα παραπτώματά σους, θα συγχωρήσει και σε σας τα παραπτώματα ο ουράνιος Πατέρας σας» (Ματθ. 6, 14)

Θέλεις να μάθεις ακόμα ένα τρίτο δρόμο εξαγνισμού; Αυτός είναι η ολόθερμη και καλή προσευχή, που προέρχεται από τα βάθη της καρδιάς μας.

Και αν θέλεις ακόμα να μάθεις ένα τέταρτο δρόμο, θα σου υποδείξω την ελεημοσύνη. Αυτή έχει μεγάλη αξία.

Έπειτα ας προσθέσουμε και αυτό: Αν κάποιος συμπεριφέρεται με εγκράτεια και ταπεινοφροσύνη, θα καταστρέψει τις ρίζες των αμαρτιών του με την ίδια αποτελεσματικότητα με την οποία τις καταστρέφουν τα μέσα που αναφέραμε πιο πάνω. Έχουμε ως μάρτυρα τον τελώνη, ο οποίος δεν ήταν σε θέση να θυμηθεί καλά έργα στη ζωή του, αλλά στη θέση των έργων αυτών πρόσφερε την ταπεινή αναγνώριση των σφαλμάτων του, και έτσι απαλλάχθηκε από το βάρος που είχε στη συνείδησή του.

Υποδείξαμε πέντε δρόμους συμφιλίωσης με τον Θεό:

Ο πρώτος δρόμος είναι η καταδίκη των δικών μας αμαρτημάτων.

Ο δεύτερος είναι η άφεση των παραπτωμάτων των άλλων.

Ο τρίτος είναι η προσευχή.

Ο τέταρτος  είναι ελεημοσύνη.

Ο πέμπτος είναι η ταπεινοφροσύνη.

Μην στέκεσαι λοιπόν χωρίς να πράττεις τίποτα προσπάθησε αντίθετα κάθε μέρα να προχωρείς σ’ αυτούς τους δρόμους, γιατί αυτοί είναι εύκολοι, ούτε μπορείς να προφασίζεσαι την φτώχεια σου, για να απαλλαγείς από τις ευθύνες σου. Ακόμα και αν είσαι αναγκασμένος να ζεις σε μεγάλη δυστυχία, μπορείς πάντοτε να αποφεύγεις την οργή, να εξασκείς την ταπεινοφροσύνη, να προσεύχεσαι αδιάκοπα και να καταδικάζεις τα αμαρτήματα, και η φτώχεια δεν θα σου είναι ποτέ εμπόδιο.

Αλλά τι λέω; Ούτε στο δρόμο εκείνο της αφέσεως στον οποίο απαιτείται η διανομή χρήματος, δηλαδή στον δρόμο της ελεημοσύνης, ούτε τότε η φτώχεια αποτελεί εμπόδιο. Όχι. Μας το αποδείχνει η χήρα (του Ευαγγελίου), η οποία πρόσφερε μονάχα δύο λεπτά.

Έχοντας λοιπόν μάθει τον τρόπο να θεραπεύουμε τα τραύματά μας, ας βάλουμε σε ενέργεια τα μέσα που διαθέτουμε. Και αφού ξαναποκτήσουμε την αληθινή μας υγεία, θα απολαύσουμε με εμπιστοσύνη την αγία τράπεζα, και με μεγάλη χαρά θα βαδίσουμε προς τη συνάντηση του Χριστού, βασιλέα της δόξας και θα κατακτήσουμε για πάντα τα αιώνια αγαθά, από χάρη, ευσπλαχνία και καλοσύνη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.

Είναι ένα από τα ωραία κείμενα του Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου, το οποίο αργότερα μπήκε στη μεγάλη πλειονότητα των κειμένων των χριστιανικών παραδόσεων της Ανατολής και της Δύσης: πρόκειται για την ομιλία των Πέντε Δρόμων της συμφιλιώσεως με τον Θεό. Στο κείμενο αυτό ο Χρυσόστομος παρουσιάζει στο ακροατήριό του τους δρόμους της συμφιλιώσεως με τον Κύριο οι οποίοι είναι ταυτόχρονα δρόμοι συμφιλιώσεως  με τον πλησίον μας. Είναι ένα ωραίο κείμενο, ενός ιεροκήρυκα, ο οποίος απευθύνεται στο ποίμνιό του, ένα ποίμνιο το οποίο έχει ασφαλώς τα προβλήματά του, τους περιορισμούς του, αλλά έχει και τα μεγαλεία του, τα ωραία και τα θετικά του, και προπάντων ένα ποίμνιο το οποίο όπως όλοι μας, βαπτίστηκε στο όνομα του Χριστού, και λυτρώθηκε από το αίμα του Χριστού. Σας προτείνω, κατά τις μέρες αυτές, στις πύλες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, να διαβάσετε το κείμενο αυτό του Χρυσοστόμου και να προσπαθήσετε να το μελετήσετε και να το εφαρμόσετε στη ζωή σας. Άλλωστε το κείμενο αυτό, όπως θα το διαπιστώσετε δεν αποτελεί παρά το ανάγνωσμα των κεφαλαίων 5 και 6 του κατά Ματθαίου ευαγγελίου. Πρόκειται για τις προτάσεις εκείνες του Χρυσοστόμου, οι οποίες μας δείχνουν τους δρόμους για να ζήσουμε χριστιανικά τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Κατά βάθος μας παρουσιάζουν το νήμα των ευαγγελικών περικοπών των τεσσάρων εβδομάδων, στην αρχή του Τριωδίου, το νήμα που μας οδηγεί στην πορεία της αγίας αυτής χρονικής περιόδου.

Ο Ιωάννης Χρυσόστομος προτείνει πέντε δρόμους, τους οποίους ακολουθώντας ο χριστιανός μπορεί  να συμφιλιωθεί με τον Θεό;

Στο συμπέρασμα της ομιλίας του ο ιεράρχης θα πει: Υποδείξαμε πέντε δρόμους συμφιλίωσης με τον Θεό: πρώτος είναι η καταδίκη των αμαρτημάτων μας, δεύτερος είναι η άφεση των προσβολών των συνανθρώπων μας εναντίον μας, τρίτος είναι η προσευχή, τέταρτος η ελεημοσύνη και πέμπτος η ταπεινοφροσύνη.

Ο πρώτος δρόμος είναι η καταδίκη των δικών μας αμαρτημάτων. Μπορούμε να τον ονομάσουμε επίσης εξομολόγηση των αμαρτιών μας, ώστε να τις συγχωρέσει ο φιλεύσπλαχνος Κύριος. Πρόκειται για μία εξομολόγηση – ομολογία της ευσπλαχνίας του Θεού. Ομολογούμε ότι Εκείνος μας αγαπά, μας συγχωρεί, μας σώζει: αυτή είναι η χριστιανική πορεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Ομολογούμε αναγνωρίζουμε τα αμαρτήματά μας, για να συνειδητοποιήσουμε ότι έχουμε ανάγκη από Εκείνον, ότι δεν είμαστε και ποτέ δεν θα γίνουμε αυτάρκεις, ίσως αυτή είναι η πρώτη αμαρτία την οποία οφείλουμε να ομολογήσουμε: τον πειρασμό να είμαστε αυτάρκεις να πιστέψουμε ότι σε τίποτα δεν χρειαζόμαστε τον Θεό, δεν χρειαζόμαστε ούτε τους άλλους ανθρώπους…. σε επίπεδο προσωπικό, και σε επίπεδο πνευματικό. Εγώ προσεύχομαι και αυτό μου φτάνει, και φτάνει και για τον Θεό. Με τον συνάνθρωπό μου, με τους συνανθρώπους μου δεν μιλώ, δεν θέλω καμία σχέση μαζί τους. Ειλικρινά, οι φράσεις αυτές μας υπενθυμίζουν τη στάση του φαρισαίου του Ευαγγελίου: «Σ’ ευχαριστώ, γιατί δεν είμαι όπως εκείνος….»

Ο δεύτερος δρόμος τον οποίο προτείνει ο Χρυσόστομος είναι η άφεση των προσβολών το σβήσιμο των παραπτωμάτων των εχθρών μας: είναι ένα θέμα το οποίο γεννιέται από το ίδιο το Ευαγγέλιο, και επομένως βρίσκεται σε όλη την πνευματική γραμματολογία, από την Ανατολή έως τη Δύση. Ή άφεση των πταισμάτων των άλλων, (η μη καταδίκη του συνανθρώπου μας), θα την επαναλάβουμε συχνά στην προσευχή του Αγίου Εφραίμ. Προσέξτε: αυτός θα είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της χριστιανικής μας ζωής: να δεχθούμε την άφεση και να παραχωρήσουμε αυτή την άφεση.

Να δεχθούμε την άφεση από τον Θεό και από τον αδελφό μας θα απαιτήσει μία μεγάλη δόση ταπεινοφροσύνης, γιατί δεχόμενοι αυτήν την άφεση σημαίνει ότι δεχόμαστε κατά κάποιο τρόπο ότι σφάλαμε, ότι αμαρτήσαμε. Και με το θέμα αυτό συνδέεται η διαγραφή των πταισμάτων των άλλων, η διαγραφή των κακών που υπεστήκαμε. Στη ζωή μας ως ιερείς, δίπλα στους συνανθρώπους μας, οφείλουμε να μάθουμε καλά αυτό το γεγονός, για το οποίο μιλά ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος «να μη θυμόμαστε τα πταίσματα των εχθρών μας». Διαφορετικά πολύ συχνά, υπερβολικά συχνά, ενδέχεται να καλυπτόμαστε κάτω από τον υποκριτικό θώρακα (τον εύθραυστο θώρακα), «μου έκαναν…», «μου είπαν…», «με χτύπησαν…»

Ο τρίτος δρόμος είναι η προσευχή, η ολόθερμη προσευχή, η μελετημένη προσευχή, η οποία βγαίνει από τα βάθη της καρδιάς μας.

Ο τέταρτος δρόμος βρίσκεται στην ελεημοσύνη. Να δίνουμε δωρεάν, με συμπόνια στη δυνατότερη έννοια της λέξεως, δηλαδή να δίνουμε κάτι που βγαίνει από τον εαυτό μας, να βγαίνει έξω από το συμφέρον μας, και μας κάνει να συμπονούμε με τους άλλους, να μοιραζόμαστε αυτό που είμαστε και αυτό που ζούμε.

Ο πέμπτος δρόμος είναι η ταπεινοφροσύνη. Αυτός ο πέμπτος δρόμος συνδέεται με τον τέταρτο: η ταπεινοφροσύνη συνδέεται με την ελεημοσύνη, με την προσφορά του δώρου μας, την προσφορά της ευσπλαχνίας και της αφέσεως του Θεού, με την προσφορά της αγάπης και της συμπόνιας προς τον συνάνθρωπό μας.

Σας προτείνω αυτό το κείμενο του Χρυσοστόμου (και προτείνοντας το δεν σας προτείνω άλλο από την ομιλία του Χριστού επάνω στο όρος, στο κατά Ματθαίο Ευαγγέλιο). Σας προτείνω το κείμενο αυτό στο ξεκίνημα της πορείας μας κατά τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Είναι πέντε δρόμοι οι οποίοι πρέπει να καθρεπτίζουν τη ζωή μας κατά την περίοδο αυτή, να καθρεπτίζουν τον σκοπό της ζωής μας, δηλαδή τον Ιησού Χριστό. Η διάσταση της μετάνοιας, η οποία συχνά δίνεται στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, δεν θα έχει (και δεν έχει), κανένα άλλο νόημα, εκτός από την προετοιμασία μας για το Άγιο Πάσχα: η μετάνοια, η νηστεία, οι άλλες μορφές στερήσεως δεν αποτελούν αυτοσκοπούς της χρονικής αυτής περιόδου, αλλά προετοιμασία για το Άγιο Πνεύμα, του Χριστού.

ΒΙΒΛΙΚΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ

Η Τρίτη όψη την οποία επιθυμώ να υπογραμμίσω κατά τη σημερινή μας συνάντηση, η οποία είναι η τελευταία πριν το Πάσχα, είναι οι βιβλικές περικοπές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Τώρα δεν θα κάνω κανένα βιβλικό σχόλιο. Απλούστατα θέλω να σας υπενθυμίσω με ποιο τρόπο η Αγία Γραφή μας προσφέρεται και μας δίνεται κατά την Μεγάλη Τεσσαρακοστή.

Αναγνώσματα από την Παλαιά Διαθήκη

Κατά τους εσπερινούς της Μεγάλης Τεσσαρακοστής θα διαβάσουμε όλο το βιβλίο της Γενέσεως και το βιβλίο των Παροιμιών. Δύο αναγνώσματα τα οποία μας οδηγούν στη μελέτη του έργου της δημιουργίας και της πιστής αγάπης του Θεού προς τον λαό του, στο βιβλίο της Γενέσεως. Έπειτα μελετούμε τη Σοφία του Θεού, διαμέσου των στίχων του βιβλίου των Παροιμιών. Αυτή η ανάγνωση ολόκληρων βιβλίων της Αγίας Γραφής έχει ασφαλώς μία προέλευση μοναστική.

Οι ψαλμοί των αναβαθμών, με τους οποίους προσευχόμαστε κάθε μέρα, στον εσπερινό. Είναι ψαλμοί τους οποίους η χριστιανική παράδοση διάβασε και ερμήνεψε σαν κλειδί της πορείας του κάθε χριστιανού, και της ίδιας της Εκκλησίας, προς συνάντηση με τον Κύριο, μέσα στο Ναό του, μέσα στον Οίκο του.

Ευαγγέλια των Κυριακών

Όλες οι Κυριακές της Τεσσαρακοστής έχουν ένα τίτλο, ο οποίος τις χαρακτηρίζει: 1η η Κυριακή της Ορθοδοξίας και η προσκύνηση των σεπτών εικόνων, 2η  η Κυριακή του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, 3η η Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, 4η η Κυριακή του Αγίου Ιωάννου της Κλίμακας 5η η Κυριακή της Αγίας Μαρίας της Αιγύπτιας. Δύο πράγματα μονάχα θα πω για τις Κυριακές αυτές της Τεσσαρακοστής.

Πρώτα πρώτα: οι τίτλοι αυτών των Κυριακών δόθηκαν ή αποδόθηκαν μέσα στους αιώνες: π.χ. η προσκύνηση των σεπτών εικόνων, κατά την πρώτη Κυριακή της Τεσσαρακοστής, ανέρχεται στο 843, στην Οικουμενική Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως, κατά την οριστική νίκη εναντίον της εικονοκλαστίας.

Η Οικουμενική αυτή Σύνοδος έληξε κατά την πρώτη Κυριακή της Τεσσαρακοστής. Άλλο παράδειγμα είναι οι δύο Άγιοι, τους οποίους γιορτάζουμε την τέταρτη και την Πέμπτη Κυριακή (τον Άγιο Ιωάννη της Κλίμακας και την Αγία Μαρία την Αιγύπτια). Η μνήμη τους συνδέεται με το συναξάρι τους (30 Μαρτίου και 1η Απριλίου). Συνδέεται επίσης με το γεγονός ότι και οι δύο Άγιοι είναι πρότυπα προσευχής και μετάνοιας.

Κατά δεύτερο λόγο, το πιο αρχαϊκό μέρος των Κυριακών της Τεσσαρακοστής είναι οι ευαγγελικές περικοπές, οι οποίες δείχνουν μία κατηχητική διαδρομή προετοιμασίας για τη βάπτιση των κατηχουμένων μέσα στη νύχτα του Πάσχα. Τώρα δεν κάνω ούτε τον κατάλογο, ούτε κανένα σχόλιο αυτών των ευαγγελικών περικοπών αυτό θα το κάνουμε στις ομιλίες μας κατά τις Κυριακές αυτές. Θυμηθείτε μονάχα το κάλεσμα του Φιλίππου και του Ναθαναήλ, κατά την πρώτη Κυριακή και το «όποιος θέλει να με ακολουθήσει ας σηκώσει τον σταυρό του, και ας με ακολουθήσει», της τρίτης Κυριακής.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Στην αρχή αυτής της ομιλίας αναφέρθηκα στον Άγιο Βενέδικτο, ο οποίος στον Κανονισμό του για τους μοναχούς, συνοψίζει τη διαγωγή του μοναχού, κατ’ αυτήν τη λατρευτική περίοδο της Τεσσαρακοστής με αυτή τη φράση: « και με τη χαρά της πνευματικής επιθυμίας, περίμενε το Άγιο Πάσχα» (et cum spiritualis desiderii gandio Sanctum Pascha expected). Μέσα στη χαρά ας περιμένουμε και εμείς το  Άγιο Πάσχα, την Αγία Ανάσταση του Κυρίου.

©2017 Ελληνική Καθολική Εξαρχία elcathex.gr

Web Design by mare - Hosted by ATgroup