Η ΑΝΑΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΘΕΙΑ ΛΑΤΡΕΙΑ
Ο Χριστός παίρνει στους ώμους του την χαμένη ανθρώπινη φύση
Η Ανάληψη του Κυρίου τελείται κατά την τεσσαρακοστή μέρα μετά από την Ανάσταση και αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες εορτές του Λειτουργικού ημερολόγιου όλων των Χριστιανικών Εκκλησιών. Θα ήθελα να υπογραμμίσω μερικά κείμενα της ορθρινής ακολουθίας αυτής της εορτής στη Βυζαντινή Παράδοση, φωτίζοντας ιδιαίτερα μερικές θεολογικές απόψεις, ξεκινώντας από τον Κανόνα, ο οποίος αποδίδεται σε δυο Υμνωδούς, τον Ιωάννη τον Δαμασκηνό και τον Ιωσήφ της Θεσσαλονίκης. Τρεις όψεις εμφανίζονται στα λειτουργικά κείμενα, σαν να διασταυρώνονται μεταξύ τους: το Σώμα του Χριστού, δοξασμένο μετά την Ανάσταση, ανέβηκε στους ουρανούς· ο Κύριος Ιησούς, ο οποίος ανεβαίνει δοξασμένος προς τον Πατέρα· και τελικά το γεγονός ότι, με την Ανάληψή του, ο Κύριος ανανεώνει, αποκαθιστά την ανθρώπινη φύση, η οποία είχε εκπέσει στο πρόσωπο του Αδάμ. Πρόκειται για τρεις όψεις στα λειτουργικά κείμενα του Βυζαντινού Όρθρου, οι οποίες εμφανίζονται στο εδάφιο του 23ου ψαλμού, το οποίο επαναλαμβάνεται πολλές φορές από τους αγγέλους: «Άρατε πήλας ενώπιον του Χριστού, του Βασιλιά μας!». Διάφορα τροπάρια του Κανόνα υπογραμμίζουν την άνοδο στον Ουρανό του ένδοξου Σώματος του Κυρίου Ιησού, επομένως υπογραμμίζουν τον σύνδεσμο του Λόγου του Θεού με την Ανάληψη του ένδοξου Σώματος του Αναστάντος Κυρίου: «εκπλίσσονταν οι χωροί των αγγέλων, βλέποντας στα ύψη των ουρανών τον Χριστό με το Σώμα του, να είναι μεσίτης ανάμεσα το Θεό και στους ανθρώπους, και ομόφωνα έψελναν ένα νικητήριο ύμνο… Στον Θεό, ο οποίος εμφανίστηκε στο Όρος Σινά, και έδωσε το νόμο στον προφήτη Μωυσή, και ο οποίος από το Όρος των ελαιών ανεβαίνει με το Σώμα του στον Ουρανό, ας ψάλλουμε όλοι μαζί, γιατί δοξάστηκε». Στην Ανάληψή του ενώπιον των αγγέλων, ο Κύριος εξυψώνει την ανθρώπινη φύση, η οποία πριν ήταν θνητή και έπειτα έγινε αθάνατη: Ανέβηκες προς τον Πατέρα, ω Χριστέ ζωοδότη, και εξύψωσες το γένος μας, ω φιλάνθρωπε, με την απερίφραστη συμπόνοιά σου. Οι στρατιές των αγγέλων, ω Σωτήρα μας, βλέποντας τη θνητή μας φύση να ανεβαίνει ενωμένη μαζί σου, σε δοξάζανε ακατάπαυστα, γεμάτες θαυμασμό». Επομένως το ένδοξο Σώμα του Χριστού θα είναι το ίδιο Σώμα, που θα εμφανιστεί στο τέλος των αιώνων: «Οι άγγελοι πλησίασαν, Χριστέ, στους μαθητές σου, κραυγάζοντας: με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο είδατε τον Χριστό να ανεβαίνει, θα τον δείτε και να κατεβαίνει με το Σώμα του, ως δίκαιος κριτής όλων». Σε μερικά τροπάρια γίνεται παραλληλισμός, σαν να γινόταν προεικόνιση ανάμεσα στην ανάληψη του Ηλία και την Ανάληψη του Χριστού: «Καταπληκτική ήταν η γέννησή σου, καταπληκτική η Ανάστασή σου, καταπληκτική και φοβερή, ω Ζωοδότα, η Ανάληψή σου από το Όρος: προεικονίζοντάς την ο Ηλίας ανέβαινε στα ύψη, με το άρμα των τεσσάρων αλόγων, δοξάζοντάς σε, ω Φιλάνθρωπε».
Η ένδοξη Ανάληψη του Χριστού προς τον Πατέρα είναι η ανανέωση, η αναδημιουργία της ανθρώπινης φύσης, η οποία είχε εκπέσει στο πρόσωπο του Αδάμ: «Αναστήθηκες την Τρίτη ημέρα, εσύ του οποίου η φύση είναι αθάνατη…, έπειτα ανέβηκες στον Πατέρα, ω Χριστέ, υψούμενος από μια νεφέλη, ω Δημιουργέ του σύμπαντος… Ο Δαβίδ εμπνευσμένος κραυγάζει με όλη τη σαφήνεια στους ψαλμούς του: Ο Κύριος αναλήφθηκε στους Ουρανούς με αλαλαγμό, και έφτασε στον Πατέρα, την πηγή του φωτός… Ω Κύριε, αφού με το πάθος σου και την Ανάστασή σου ανανέωσες τον κόσμο, ο οποίος είχε γεράσει από τις τόσες αμαρτίες του, ανέβηκες στους ουρανούς, υψούμενος από μια νεφέλη: δόξα στη δόξα σου.» Ο παραλληλισμός ανάμεσα στην Ενσάρκωση του Χριστού και στην Ανάληψή του, ενισχύεται επίσης από τις εικόνες των ευαγγελικών παραβολών, όπως οι παραβολές του Καλού Ποιμένα και του χαμένου προβάτου: «Αφού αναζήτησες τον Αδάμ, ο οποίος είχε χαθεί εξαιτίας της απάτης του φιδιού, ω Χριστέ, σηκώνοντας τον Αδάμ, ανέβηκες στον Ουρανό, και κάθισες στα δεξιά του Πατέρα, συμμετέχοντας στον θρόνο του, ενώ οι άγγελοι σε δοξολογούσαν… Παίρνοντας στους ώμους σου, Χριστέ, την φύση που είχε χαθεί ανέβηκες στον ουρανό, και την παρουσίασες στον Θεό Πατέρα». Ένα από τα τροπάρια που είναι αφιερωμένα στην Μητέρα του Θεού με μια ωραία εικόνα, κάνει τον παραλληλισμό ανάμεσα στο γεμάτο σπλάχνο της Αειπαρθένου Μαρίας, και τον Άδη, ο οποίος άδειασε από όλους όσους κατείχε: «Μακάρια είναι η κοιλία σου, ω ολότελα Άσπιλη, γιατί, με τρόπο ανερμήνευτο, αξιώθηκε να περιλάβει εκείνον ο οποίος άδειασε την κοιλία του Άδη: ικέτευέ τον να σώσει και εμάς, οι οποίοι σε εξυμνούμε». Τελικά τα κείμενα της Βυζαντινής Παράδοσης υπογραμμίζουν την παρουσία των Αποστόλων στην Ανάληψη του Κυρίου, ώστε να γίνουν μάρτυρές της: «Ο Ιησούς, ο ζωοδότης, πήρε μαζί του αυτούς που αγαπούσε… Ω Ιησού Παντοδύναμε, αναλήφθηκες μέσα στη δόξα, μπροστά στα μάτια των σεβάσμιων μαθητών σου… οι οποίοι έβλεπαν κατάπληκτοι σήμερα τον Δημιουργό τους, να υψώνεται στους ουρανούς». Ένα από τα τροπάρια του Ρωμανού του Μελωδού παρουσιάζει την Ανάληψη του Κυρίου στον ουρανό και την παραμονή της παρουσίας του μέσα στη ζωή της Εκκλησίας: «Αφού εκπλήρωσες την οικονομία προς χάρη μας, και συνέδεσες τα επίγεια με τα επουράνια, αναλήφθηκες μέσα στη δόξα, Χριστέ ο Θεός μας, χωρίς όμως να χωριστείς από όσους σε αγαπούν· αλλά παραμένοντας αδιαχώριστος απ’ αυτούς, και δηλώντας επίσημα: Εγώ είμαι μαζί σας και κανένας δεν είναι εναντίον σας.»
Η εορτή της Αναλήψεως υπογραμμίζει με ποιο τρόπο η έκπτωτη ανθρώπινη φύση του Αδάμ ανανεώνεται σήμερα στο πρόσωπο του Χριστού. Ένα από τα τροπάρια ψέλνει αυτή την πραγματικότητα, με πολύ ωραίο τρόπο: «Ανανεώνοντας, ω Θεέ, την φύση του Αδάμ, η οποία είχε πέσει στα καταχθόνια της γης, σήμερα την έκανες να αναληφθεί μαζί σου… Αφού την αγάπησες, την έκανες να καθίσει μαζί σου, γιατί την συμπόνεσες και την ένωσες μαζί σου: αφού την ένωσες μαζί σου, υπέφερες μαζί της τα τίμια πάθη σου: αλλά πάσχοντας εσύ, ο οποίος είσαι απαθής, την εδόξασες μαζί σου. Οι άγγελοι έλεγαν: Ποιος είναι αυτός ο ωραίος άνθρωπος; Αλλά όχι μόνο άνθρωπος· αλλά Θεός και άνθρωπος… Γι’ αυτό άγγελοι, ντυμένοι με χιτώνες, πετούσαν πάνω από τους μαθητές, λέγοντας: Άντρες Γαλιλαίοι, αυτός που έφυγε από εσάς, ο Ιησούς, άνθρωπος και Θεός, θα ξανάρθει και πάλι σαν άνθρωπος και Θεός…»
+ Σεβ. Εμμανουήλ
Αποστολικός Έξαρχος